Problem solving and Creativity
مسائلی را که در روابط ما با سایر مردم پدید می‌آید چگونه حل کنیم؟
تمرکز ما بروی حل مسأله فردی است. شایان ذکر است که کار در گروه غالبا حل مسأله را تسهیل می‌کند، راه حلهایی که بصورت گروهی بدست می‌آیند غالبا بهتر از راه حلهایی است که افراد به آن دست می‌یابند. (ویلیامز استرنبرگ، ۱۹۸۸) بنابراین تنها راه کاهش بار ناشی از حل مسأله این نیست که مهارتهای خود را در زمینه حل مسأله بهبود بخشیم.
.
چرخه حل مسأله
ما زمانی درگیر حل مسأله می شویم که نیاز داریم بر موانع پاسخگویی به یک سوال یا رسیدن به یک هدف غلبه کنیم اگر بتوانیم به سرعت پاسخی را از حافظه بازیابی کنیم مسأله‌ای نخواهیم داشت اما اگر نتوانستیم آنوقت مسأله‌ای داریم که باید حل شود. حال مراحل چرخه حل مسأله بدین گونه می‌شود:
۱- تشخیص مسأله
۲- تعریف مسأله
۳- ساخت راهبرد حل مسأله
۴- سازماندهی اطلاعات درباره مسأله
۵- تخصیص منابع
۶- نظارت بر مسأله
۷- ارزیابی حل مسأله (نک ، برانسفورد و استین۱۹۹۳ ، هیز ۱۹۸۹، پرتز، ناپلز، استرنبرگ ۲۰۰۳)
حل موفقیت‌آمیز مسأله ممکن است مستلزم تحمل برخی از ابهامات مربوط به بهترین روش اجرا باشد. در مسیر حل مسأله ممکن است به عقب برگردیم یا جلو برویم می‌توانیم ترتیب مراحل را بر حسب نیاز تغییر دهیم یا حتی مراحلی را به تناسب جا بیندازیم یا اضافه کنیم. نحوه حل مسأله بستگی به چگونگی درک افراد از مسأله دارد (وتین و گراسر ۲۰۰۳). لازم است به یاد داشته باشیم که هیجانهای ما می‌تواند بر نحوه کار ما در اجرای چرخه حل مسأله تاثیر بگذارد (شوارتز و اسکورنیک ۲۰۰۳).
.
انواع مسائل
مسائل را می‌توان بر اساس داشتن یا نداشتن راه حلهای روشن دسته‌بندی کرد (دیویدسون، استرانبرگ ۲۰۰۳):
- مسائل خوب ساختار که مسیرهای روشن و واضحی برای راه حل دارند این مسائل را خوب تعریف شده نیز می‌نامند، مثل چگونه مساحت متوازی‌الاضلاع را حساب کنیم.
- مسائل بد ساختار که فاقد مسیرهای روشن برای رسیدن به راه حل هستند که به آنها مسائل بد تعریف شده نیز می‌گویند مانند چگونه دو طناب آویزان را به هم گره می‌زنید وقتی هیچ کدام از دو طناب آن قدر بلند نیست که بتوان با در دست گرفتن یکی از آنها به دیگری نیز رسید؟
.
خلاقیت
چگونه می‌توانیم خلاقیت را بعنوان سازه واحدی که کار لئوناردو داوینچی، ماری کوری، ون گوگ، ایساک نیوتن، تونی موریسون و آلبرت انیشتین را در برمی‌گیرد، تعریف کنیم؟
اکثر پژوهشگران حوزه خلاقیت، خلاقیت را در شکل وسیع آن بعنوان فرآیند تولید چیزی که اصیل و ارزشمند است، تعریف می‌کنند (سیکزنتمهالی۱۹۹۹، لوبات و موچیرود رانکو۱۹۹۷،۲۰۰۰، استرنبرگ و لوبارت۱۹۹۶). تقریبا همه تاکید می‌کنند که افراد خلاق قدرت تولید خلاق دارند. هنوز روشی طراحی نشده که بر اساس آن بتوانیم افراد بسیار خلاق را با یک نگاه تشخیص دهیم. اما بنظر می‌رسد افراد بسیار خلاق چندین ویژگی مشترک دارند. نقش فلسفه شخصی در خلاقیت مهم است (بارون، ۱۹۸۸). این فلسفه شامل باورهای منعطف و نگرشهای پذیرنده بسیار باز در خصوص سایر فرهنگها، نژادها و ادیان است. ممکن است میان انگیزش درونی که درون فرد و انگیزش بیرونی که در خارج از فرد قرار دارد تمایز قائل شد. انگیزش درونی شامل تمایل شخصی به حل مسأله که برای خلاقیت حیاتی است. در بسیاری از شرایط، ولی نه در همه شرایط انگیزش بیرونی مثل تمایل به ثروت و شهرت ممکن است مانع خلاقیت شود (آمابیل ۱۹۹۶، راسیو، ویتن و آمابیل ۱۹۹۸).
همه افراد خلاق هستند، ویژگی طبیعی و ذاتی افراد مثبت اندیش است که عزت نفس بالایی دارند. شرکتهایی که محیط کاری مثبتی ایجاد می‌کنند مدام از سوی کارمندان ایده‌های خوبی دریافت می‌کنند.
.
مهمترین عوامل تعیین کننده خلاقیت کدامند؟ به سه مورد مهم آن اشاره می‌کنیم:
- عامل تجربیات گذشته: آنچه در گذشته برای شما روی داده است اثر زیادی بر میزان خلاقیت شما در زمان حال دارد.
- قدرت حال: این عامل میزان خلاقیت شما، در شرایط کنونی‌تان است.
- سومین عامل تعیین کننده میزان خلاقیت تصویری است که از خود دارید. آیا خود را شخصی خلاق می‌دانید؟ تحقیقات نشان می‌دهند که ۹۵% افراد استعداد کار با خلاقیت بالایی دارند. تحقیقی که توسط هاوارد گاردنر در دانشگاه هاروارد انجام شد نشان داد که روشهای تفکر متعددی وجود دارد و هر فرد حداقل در یک حوزه نابغه است. به این ترتیب کلید آزادسازی خلاقیت این است که خود را فردی بسیار خلاق بدانید.
و در آخر وقتی افراد ایده‌های جدیدی دارند باید برای تحلیل این ایده‌ها از مهارتهای استدلالی استفاده کنند و نهایتا تصمیم بگیرند که آیا این ایده‌ها واقعا خلاق هستند و چگونه این استدلال و تصمیم‌گیری را انجام دهند؟
.
نویسنده: مریم فلاح
دانشجوی کارشناسی روانشناسی عمومی
.
منابع
استرنبرگ، رابرت. روانشناسی شناختی، ویراست چهارم. خرازی، سیدکمال، و حجازی، الهه، مترجم. ۱۳۹۵، تهران. چاپ یاران
برایان تریسی، خلاقیت و حل مساله، ترجمه ژان بقوسیان و بنفشه عطرسایی، نشر برقعی، ۲۰۱۳